ADAS Sistemleri Güvenliği Ne Kadar Artırıyor?
Yeni nesil otomobiller, sürücü güvenliğini artırmak için gelişmiş sürüş destek sistemleri (ADAS) ile donatılıyor. Kör nokta algılama, şerit takip uyarıları ve otomatik frenleme gibi özellikler sayesinde çarpışmaların önlenmesi amaçlanıyor. Ancak bu sistemlerin tümü her zaman beklenen etkiyi yaratmayabilir.
Teksas Üniversitesi Austin McCombs İşletme Fakültesi‘nden Prof. Dr. Ashish Agarwal liderliğindeki yeni araştırma, bazı uyarıların ters etkiler yarattığını ortaya koydu. Araştırmaya göre, özellikle bazı ADAS uyarıları sürücülerde dikkat dağınıklığına veya daha agresif sürüş eğilimlerine neden olabiliyor.
Kör Nokta Tespiti mi, Şerit Takibi mi?
Agarwal ve ekibi, Hong Kong Şehir Üniversitesi’nden Cenying Yang ve Maryland Üniversitesi’nden Prabhudev Konana ile birlikte 195.743 aracın verilerini inceledi. 2018-2019 arasında satılan araçlardan elde edilen telemetri verileri, sürücü davranışlarının sistemlere nasıl tepki verdiğini anlamak için analiz edildi.
Ekip, iki temel ADAS özelliğini inceledi:
- Kör nokta algılama
- Şeritten ayrılma ve önden çarpışma uyarıları
Amaç, bu sistemlerin sert frenleme ve hız aşımı gibi riskli sürüş davranışlarına etkilerini ortaya koymaktı.
Veriler Ne Söylüyor?
Veri analizi, iki sistemin etkilerinin birbirine zıt olduğunu ortaya koydu:
- Kör nokta algılama sistemi, sert frenleme olaylarını %6,76, hız ihlallerini ise %9,34 oranında azalttı.
- Şerit takip ve çarpışma uyarıları ise sert frenlemeyi %5,65 ve hız yapma eğilimini %5,34 oranında artırdı.
Ayrıca zamanla bu etkilerin daha da belirginleştiği gözlemlendi:
- Kör nokta sistemi her ay için hız aşımında %0,40 azalma sağladı.
- Şerit takip sistemi her ay için %0,32 daha fazla hız yapılmasına neden oldu.
Sistem 1 ve Sistem 2: Zihin Nasıl Tepki Veriyor?
Bu farkın psikolojik temelleri de araştırmada değerlendirildi. İkili süreç teorisine göre insan zihni iki farklı düşünme biçimiyle hareket eder:
- Sistem 1: Otomatik, hızlı, refleksif.
- Sistem 2: Mantıklı, yavaş, bilinçli.
Acil uyarılar (şerit takip gibi) genellikle Sistem 1’i tetikler. Bu da risk telafisi denilen, sürücünün farkında olmadan daha agresif hale gelmesine neden olabilir.
Kör nokta uyarıları ise daha fazla bilinçli değerlendirme gerektirir, yani Sistem 2 düşünmesini devreye alır. Bu da öğrenmeye ve güvenli sürüş alışkanlıklarının gelişmesine katkı sağlar.
Otomotiv Üreticileri İçin Ne Anlama Geliyor?
Araştırmacılar, araç üreticilerinin yeni nesil ADAS tasarımlarında bu psikolojik etkileri dikkate almaları gerektiğini vurguluyor. Örneğin:
- Şerit takip uyarıları, sadece şeritten çıkıldığında değil, çıkmadan hemen önce de yinelenebilir.
- Bu sayede sürücüye düşünme ve davranışını düzeltme fırsatı verilebilir.
Prof. Agarwal, “Gerçek davranış değişimi ancak sürücünün Sistem 2 moduna geçmesiyle mümkündür,” diyerek bu noktayı öne çıkarıyor.
Sonuç: Uyarılar Fayda Yerine Zarar Verebilir mi?
Sürüş destek sistemleri teknoloji harikası olabilir, ancak dikkatli tasarlanmadıkları takdirde sürücüyü daha riskli davranışlara yönlendirebilir. Kör nokta sistemleri olumlu etki yaratırken, ani uyarılar tam tersi sonuçlar doğurabiliyor.
Otomotiv dünyasının giderek daha otonom hale geldiği bu dönemde, insan psikolojisiyle uyumlu tasarımlar geliştirmek güvenlik açısından kritik önemde. Bu çalışma, sürücü destek teknolojilerinde “daha fazla özellik” değil, “daha akıllı özellik” ihtiyacının altını çiziyor.
Daha fazla araç haberi için Araçlar kategorimizi ziyaret edin.
