ABD’de 2024 yılı itibarıyla 45.000’den fazla öğrenci bilim ve mühendislik alanında doktora derecesi aldı. Bu sayı, 1950’lere göre sekiz kat artış anlamına geliyor. Ancak bu büyüme ivmesi, azalan araştırma bütçeleri ve daralan akademik pozisyonlar nedeniyle yavaşlamaya başladı. Bazı üniversiteler, 2025 akademik yılı için doktora öğrenci alımlarını sınırlandırdı veya tamamen durdurdu.
Akademik Arz Talep Dengesizliği
Araştırmalar gösteriyor ki her yıl mezun olan doktoralı sayısı, akademide açılan pozisyonların çok üzerinde. Örneğin, yıllık ortalama 35.000 doktora mezununa karşılık sadece 3.000 civarında akademik pozisyon açılıyor. Rutgers Üniversitesi’nden çevre mühendisi Siddhartha Roy, bu dengesizliğin on yıllardır sürdüğünü ve akademik dünyada rekabeti artırarak sürdürülemez bir baskı yarattığını belirtiyor.
Akademi Dışında Alternatif Yollar
Giderek daha fazla sayıda doktora öğrencisi, endüstri, kamu, danışmanlık ve bilim iletişimi gibi alanlara yöneliyor. Colorado Boulder Üniversitesi’nden Daniel Larremore’a göre, makine öğrenimi ve yapay zeka gibi büyüyen sektörlerde doktora derecesine olan talep oldukça yüksek.
Ancak her alanda bu talep aynı değil. Özellikle biyolojik ve biyomedikal bilimlerde, mezun olduktan sonra işe yerleşme oranı düşüşte. NSF verilerine göre 2023’te bu oran %68, 20 yıl önce ise %72 idi.
Doktora Eğitiminin Toplumsal Katkısı
Kansas Üniversitesi’nden sosyal araştırmacı Donna Ginther, fon kesintilerinin etkisinin yalnızca bireysel kariyerlerde değil, bilimsel yeniliklerin yavaşlamasında da görülebileceğini savunuyor. Yeni ilaçlar, teknolojiler ve keşiflerin çoğu, uzun vadeli araştırmaların sonucunda doğuyor. Dolayısıyla bilimsel çaba azaldığında, ekonomik büyüme de yavaşlayabilir.
Ginther, “Doktora eğitimi, sadece akademik pozisyonlar için değil, toplumun genel bilimsel kapasitesini artırmak için gereklidir” diyor.
Azalan Kabul, Azalan Bilimsel Çıktı?
Doktora öğrencileri genellikle araştırma projelerinde aktif rol alıyor. Dolayısıyla, kabul sayılarının düşmesi, üniversitelerde yürütülen araştırmaların miktar ve niteliğini de etkileyebilir. Roy ise bazı sektörler için yüksek lisans düzeyinin yeterli olabileceğini, ancak doktoralı bireylerin girişimcilik ve AR-GE gibi alanlarda ciddi katkılar sağladığını hatırlatıyor.
Larremore’a göre, bilimsel ekosistemde yapılan yatırım kesintileri uzun vadede geri döndürülemez sonuçlara yol açabilir: “Bir ekosisteme gelen ışığı keserseniz, artık eskisi gibi gelişemez.”
Değerlendirme:
Araştırma bütçelerindeki daralma, akademik pozisyonların sınırlı olması ve kariyer belirsizliği, bilim alanında doktora yapan öğrencileri zorlu bir sürece itiyor. Bu durum yalnızca bireyleri değil, bir ülkenin bilimsel ve ekonomik geleceğini de doğrudan etkileyebilir. Daha sürdürülebilir bir sistem için, doktora eğitiminin sadece akademiyle sınırlı görülmemesi ve farklı sektörlerle daha güçlü bağlar kurulması kritik önem taşıyor.
Bunun gibi daha fazla içerik için Bilim ve Geleceğin Teknolojileri kategorimizi ziyaret edin.
