Ahtapotlar, üstün zekaları ve karmaşık davranışlarıyla sadece okyanusların değil, sinirbilim araştırmalarının da en ilgi çekici canlıları arasında yer alıyor. Yaklaşık 500 milyon nörona sahip olan bu canlıların, sinir sistemlerinin %66’sı kollarında yer alıyor. Yani her kol, adeta birer “mini beyin” gibi çalışabiliyor.
Merkezi Olmayan Ama Koordine: Ahtapotların Sinir Haritası
Michigan Eyalet Üniversitesi’nden sinirbilimci Galit Pelled, her kolun çevresel verileri bağımsız olarak işleyip harekete geçebildiğini belirtiyor. Bu yapı, ahtapotlara çevresel tehditlere veya değişimlere karşı hızlı ve bağımsız tepki verme avantajı sağlıyor. Ahtapotlar ayrıca her bir vantuzda bile yerel sinir merkezlerine sahip; bu da binlerce sinirsel karar noktasını beraberinde getiriyor.
Ahtapotun Zekâsı ve Davranış Uyumu
Yapılan çalışmalar, ahtapotların yalnızca bireysel kol hareketlerini değil, aynı zamanda tüm vücut koordinasyonunu da karmaşık bir zarafetle gerçekleştirdiğini ortaya koyuyor. Bir kol bir taşı kontrol ederken diğer kol yiyecek arayabiliyor. Sinirsel kararlar yerel düzeyde alındığı için, merkezi beyin genel planlama ve yön bulma gibi görevlere odaklanabiliyor.
Dokuzuncu Kolun Hikayesi: Salvador
2021 yılında, İspanya’da gözlemlenen Octopus vulgaris türü bir ahtapot, doğuştan olmayan ama rejenerasyon yoluyla gelişmiş dokuzuncu koluyla dikkat çekti. Araştırmacılar bu canlıya, çatallı kolunun görünümünden ilhamla Salvador adını verdiler.
Çatallı kol, daha çok düşük riskli görevlerde kullanılıyor, bu da ahtapotun geçmiş travmatik bir olayı hatırladığını düşündürüyor. Sinir sistemi, yeni uzva entegre olarak onu doğal bir şekilde kullanmayı öğrenmişti.
Chicago Üniversitesi’nden Cassady Olson’a göre, her vantuzun bile kendi sinir merkezine sahip olması, bu gibi özel vakaların anlaşılmasını daha da karmaşıklaştırıyor. Yine de bu sistemin doğası, rejeneratif tıp ve yumuşak robotik gibi alanlar için ilham kaynağı olabilir.
Sinirbilimde Evrimsel Yakınsaklık
Ahtapotların bazı yapıları, insanlarla benzerlik gösteriyor. Gözler arasındaki merkezi beyin, omurgalıların sinir sistemine benzer bir yapı sunuyor. Bu benzerliklerin, yakınsak evrim ile birbirinden bağımsız biçimde geliştiği düşünülüyor.
Washington Üniversitesi’nden Z. Yan Wang, bu nörolojik benzerliklerin insan sinir sistemiyle karşılaştırıldığında evrimin alternatif yollarını anlamamıza katkı sunduğunu belirtiyor.
Değerlendirme:
Ahtapotlar, sinir sistemi bakımından evrimsel mühendisliğin zirvesini temsil ediyor. Dokuz kolla bile sorunsuz şekilde işlev gösteren yapıları, doğanın uyum sağlama kapasitesine dair etkileyici bir örnek sunuyor. Bu canlılar, yalnızca biyolojik ilham değil, aynı zamanda geleceğin teknolojik sistemleri için de yol gösterici olabilir.
Daha fazla bilim haberi için Bilim ve Geleceğin Teknolojileri kategorimizi ziyaret edin.
