Gökbilimciler, Einstein’ın genel görelilik kuramından türeyen mikromerceklenme yöntemiyle Samanyolu’nun dış kenarında yer alan, Jüpiter büyüklüğünde nadir bir ötegezegen tespit etti. Bu keşif, yerçekimi ile uzay-zamanın nasıl büküldüğünü doğrudan kullanan az sayıdaki bulgudan biri olarak dikkat çekiyor.
Mikromerceklenme ile gelen keşif
AT2021uey b adı verilen gezegen, yaklaşık 3.200 ışık yılı uzaklıkta ve küçük, soğuk bir M cüce yıldızının yörüngesinde dönüyor. Her 4.170 günde bir yıldızının etrafında dönen bu dev gaz gezegeni, galaksimizin yoğun merkez çıkıntısından oldukça uzakta bulunuyor. Bu, şimdiye dek bu bölgede tespit edilen sadece üçüncü gezegen olmasıyla da öne çıkıyor.
Uzay-zamanın merceğinden bakmak
Yerçekimsel mikromerceklenme, büyük bir kütlenin arkasındaki ışığı bükerek ve büyüterek, normalde görülemeyen cisimlerin gözlemlenmesini mümkün kılar. Einstein’ın genel görelilik kuramına göre uzay-zaman, kütle tarafından bükülür ve bu eğrilik ışığın yönünü değiştirir. Bu etki sayesinde, bir gezegenin yıldız önünden geçerken neden olduğu parlaklık artışı fark edilerek tespit yapılabilir.
Gaia ve Molėtai işbirliği
Gezegenin varlığı ilk kez 2021 yılında ESA’nın Gaia uzay teleskobunun gözlemleriyle fark edildi. Devamında Litvanya’daki Molėtai Astronomi Gözlemevi, detaylı takip çalışmalarıyla bu gaz devinin kütlesinin Jüpiter’in yaklaşık 1,3 katı olduğunu doğruladı. Ayrıca ev sahibi yıldızının sıcaklığı, Güneş’in yarısından daha düşük ve gezegen, Dünya-Güneş uzaklığının dört katı kadar mesafede yer alıyor.
Gözleme dayalı teoriler değişiyor
Araştırmacılar, gezegenin alışılmadık konumunun, gezegen oluşumu teorileri üzerinde etkili olabileceğini belirtiyor. Vilnius Üniversitesi’nden Edita Stonkutė, “Gezegenlerin yalnızca metal açısından zengin merkez bölgelerde oluşabileceği düşünülüyordu. Bu keşif, modellemelerin yeniden değerlendirilmesini gerektiriyor,” dedi.
Işıkla görünmeyeni yakalamak
Marius Maskoliūnas ise mikromerceklenme tekniğini şu şekilde özetliyor: “Görmediğiniz ama gölgesiyle tanıdığınız bir kuşu hayal edin. Rengini bilmezsiniz ama gölgesinden türünü ve uzaklığını tahmin edebilirsiniz. Aynı şekilde, gezegenin fiziksel özelliklerini ışığın bükülmesinden anlayabiliyoruz.”
Değerlendirme
Bu keşif, uzay-zamanın doğrudan bir araç olarak kullanıldığı ender örneklerden biri olarak bilim dünyasında heyecan yarattı. Uzayın uzak noktalarında bile gezegenlerin oluşabildiğini gösteren AT2021uey b, galaksi haritamızda önemli bir yer tutacak gibi görünüyor.
Daha fazla uzay haberi için Uzay Bilimleri kategorimizi ziyaret edin.
